Dünyanın ilk büyük savaşının gölgesinde kendi kaderini tayin etmeye çalışan savaş güçleri fazla uzun soluklu olmadı. Osmanlı topraklarında ciddi bir otorite deneyimi yaşayan Rus güçleri ele geçirdiği Erzincan topraklarında Erzincan Şûrasını kurarak tarihe farklı bir izdüşümü bıraktı. Şûranın ortaya çıkışı, Erzincan’ın savaş yıllarında ne kadar kritik bir merkez hâline geldiğini bir kez daha gösterdi. 1916 yıllarında Osmanlı Devleti birçok cephede eş zamanlı olarak büyük zorluklarla mücadele ediyordu. Doğu cephesinde Rus ilerleyişi özellikle otorite boşluğu olan Erzincan, Erzurum ve Bitlis gibi şehirlerde yeni yönetimlerin ortaya çıkmasına zemin hazırladı. Kafkas Cephesi’nde Osmanlı birliklerinin geri çekilmesiyle Erzincan, Rus kontrolüne girdi. Rusya’da peş peşe gerçekleşen Şubat ve Ekim Devrimleri sonrası Rus ordusunda büyük bir çözülme yaşandı. Bolşevik askerlerin Erzincan’daki birlikleri de bu süreçte kendi iktidarlarını oluşturarak, bölgenin Türk, Kürt ve Ermeni ileri gelenlerini bir araya getirip Erzincan Şûrası’nı kurdu.
Erzincan Şûrası 1916-1921 yılları arasında yaşadı. Başkenti Yeşilyazı olan Şûranın bayrağı tek renk kırmızı olarak belirlendi. Şûra yönetimi altında konuşulan diller; Türkçe, Ermenice ve Kürtçe oldu. Dönemin hükümet temsilcisi ise Muradov Paşa oldu. Yönetim biçimi ise Sosyalist Devlet modeliydi.
Şûra, Erzincan’da kolektif tarım uygulamaları, vergi düzenlemeleri ve güvenlik birimlerinin teşkili gibi Sovyet tarzı adımlarla yönetimi üstlendi. Böylece Erzincan, savaş döneminde Anadolu’da farklı bir yönetim modeliyle dikkat çeken merkezlerden biri oldu.
Erzincan Antlaşması Bölgeyi Belirleyici Hale Getirdi
Aralık 1917’de imzalanan Erzincan Antlaşması, şehrin önemini daha da artırdı. Bolşevikler ile Osmanlı arasında yapılan bu antlaşmayla Rus askerlerinin Erzincan ve çevresinden çekilmesi kararlaştırıldı. Osmanlı ordusunun boşalan bölgelere girmeyecek olması, yerel Sovyet tipi yönetimin Erzincan’da güç kazanmasına yol açtı.
Erzincan’da Çok Etnikli Yapı
Erzincan Şûrası, Türk, Kürt ve Ermeni temsilcilerinden oluşan çok etnikli bir yapıya sahipti. Bolşevik komutan Arşak Cemalyan’ın etkisinin yoğun hissedildiği Şûra döneminde, Rus ordusunun çekilmesiyle bazı Ermeni birlikleri bölgede güç kazandı. Bu durum Erzincan’ın siyasi ve toplumsal dengelerini doğrudan etkiledi.
Erzincan’dan Yeşilyazı’ya Taşınan Merkez ve Son
Rus birliklerinin tamamen çekilmesiyle birlikte Şûra’nın Erzincan’daki otoritesi zayıflamaya başladı. Osmanlı yanlısı Cemiyeti İslamiye ile bölgedeki aşiretlerin muhalefet göstermesi üzerine Şûra merkezi Erzincan’dan Yeşilyazı’ya (Ovacık) taşındı.
Yerel gerilimlerin artması ve bölgede düzenin tekrar sağlanması için yürütülen askeri operasyonların ardından, 1921 yılında Erzincan/Yeşilyazı Şûrası tamamen dağıldı. Kaynaklar, bu sürecin kimi zaman Kuvâ-yi Milliye kuvvetleri, kimi zaman ise Osmanlı Ordusu tarafından sonlandırıldığını aktarıyor.
